Historia Parafii

Parafia rzymsko-katolicka przy kościele pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP w Biłgoraju stanowi pewnego rodzaju parafię "macierzystą". To z niej w przeszłości wyodrębniały się inne samodzielne ośrodki duszpasterskie znajdujące się w Biłgoraju jak też i jego okolicach. Kościół parafialny, stojący nieopodal centrum miasta, jest znany i bliski sercu prawie każdego mieszkańca Biłgoraja. Wieże świątyni widoczne są przy wjeździe do miasta na dwóch głównych trasach: Biłgoraj-Zamość i Biłgoraj-Lublin. Ze względu na niepowtarzalny urok jak też niespotykaną kompozycję architektoniczną, świątynia jest bardzo często odwiedzana przez pielgrzymów i turystów. To, co przyciąga również wielu innych ludzi, to z pewnością pobożność ludu parafialnego, różnorodność organizacji parafialnych oraz życzliwe duchowieństwo. Również sama historia kościoła jak i całej parafii jest bardzo interesująca i warta poznania.

W połowie XVI wieku na pograniczu województwa lubelskiego, bełzkiego i ruskiego Adam Gorajski rozpoczął intensywne prace osadnicze wzdłuż rzeki Polskiej Łady. W roku 1578 otrzymał od króla Stefana Batorego przywilej lokacyjny miasta Biłgoraja. Adam Gorajski żywo interesował się sprawami religijnymi. Od wczesnych swoich lat należał do najaktywniejszych działaczy kalwińskich. Po śmierci kasztelana lubelskiego Stanisława Słupeckiego w roku 1575 przyjął Gorajski funkcję przywódcy kalwinów lubelskich, wizytował zbory i czuwał nad ich finansami. Adam Gorajski swoich współwyznawców popierał również w swoich dobrach. Obok zboru, który zorganizował i hojnie zaopatrzył, po lokacji Biłgoraja odebrał katolikom kościół w Radzięcinie i przeznaczył go na drugi zbór. W tym okresie katolicy z Biłgoraja, których nie było jeszcze zbyt wielu, najprawdopodobniej należeli do parafii w Goraju, Tarnogrodzie, Łukowie lub Radzięcinie. A wśród osadników Gorajskiego wielu było greko - katolików, kalwinów i żydów. W 1603 roku nad rzeką Ruską Ładą pomiędzy Biłgorajem a wsią Solą pasterzom objawia się św. Maria Magdalena. O tym wydarzeniu krąży do dzisiaj wiele legend i opowiadań ludowych. Według nich, gdy pasterze ze wsi Sól strzegli bydła na skraju Puszczy Solskiej, usłyszeli przedziwne dźwięki. Idąc za ich głosem, znaleźli dwa dzwony wiszące na sośnie. Same wprawiały się w ruch i zdawały się wiernych wzywać do modlitwy. Wieść o widzeniu pasterzy jak błyskawica obiegła wieś i dotarła do pobliskiego dworu. Lud począł się gromadzić, jak zwykle w takich wypadkach na wspólnej modlitwie do Boga. W czasie modlitwy zgromadzeni ujrzeli postać św. Marii Magdaleny, unosiła się nad drzewami w powietrzu. Niektórzy z nich mówili, że słyszeli jej głos, że wzywała, aby to miejsce poświęcić Bogu. Coraz więcej napływało ludzi. Wierni pełni głębokiej wiary otrzymywali liczne łaski. Sława otrzymywanych łask zataczała szerokie kręgi. Władze kościelne zbadały całą sprawę i pozwoliły na kult św. Marii Magdaleny na tym miejscu. Miejscem tym zainteresował się Jan Zamoyski, Wielki Kanclerz i Hetman Koronny, właściciel folwarku Solskiego, na terenie którego doszło do objawienia. Zamojski ufundował w 1604 roku drewnianą kapliczkę pod wezwaniem św. Marii Magdaleny. Niektóre źródła podają, że w 1604 roku na terenie Biłgoraja wzniesiono kaplicę, najprawdopodobniej chodzi o tę samą kaplicę, która została postawiona na miejscu objawień. Około 1623 roku na tym samym miejscu, gdzie miały miejsce objawienia, powstaje oratorium, w którym zamieszkuje pustelnik Albetrus Eremita. Najprawdopodobniej to on opiekował się ówczesna kaplicą, być może był kapłanem i odprawiał tam nabożeństwa, w których uczestniczyli okoliczni katolicy, w tym i z Biłgoraja. Jest więc duże prawdopodobieństwo, że czas powstania parafii może być związany z działalnością Albatrusa Eremity. Pierwsza wzmianka o istnieniu parafii pochodzi z synodu diecezji chełmskiej, który odbył się w 1624 roku. Można przypuszczać, że parafia ta funkcjonowała przy kaplicy, jakkolwiek na potwierdzenie tego faktu nie zachowały się żadne dokumenty. Pierwsze dane o obsłudze parafii pochodzą dopiero z 1644 roku. W tym roku Jan Zamoyski do sąsiedniej Puszczy Solskiej sprowadził z Zamościa Franciszkanów za aprobatą biskupa Pawła Piaseckiego, który też w tym samym roku erygował parafia w Puszczy Solskiej. W Biłgoraju po upadku zboru kalwińskiego życie religijne skupiało się wokół parafii w Puszczy Solskiej. W miarę rozwoju miasta i osadnictwa wokół niego, stale rosła liczba katolików obrządku łacińskiego. Około roku 1700 z inicjatywy Stanisława Antoniego Szczuki, ówczesnego właściciela Biłgoraja, przebudowano lub wybudowano na nowo drewniany kościół w miejscu, gdzie znajdował się wcześniej zbór kalwiński. Kościołowi temu nadano tytuł Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Od 1644 do 1717 roku opiekę nad parafią i wiernymi w mieście sprawowali ojcowie franciszkanie konwentualni z klasztoru w Puszczy Solskiej. W roku 1692 nastąpił podział terytorium na dwie nowe parafie: Biłgoraj i Puszczę Solską.

W nowo powstałej parafii biłgorajskiej powiększająca się liczba wiernych wymagała, aby parafią zajął się stały kapłan. Już 3 XII 1717 roku na proboszcza zostaje mianowany ks. Jan Mroczkowski, który 21 I 1718 roku obejmuje probostwo. Funkcjonująca już od dłuższego czasu parafia, która nie posiadała stałego proboszcza, była bardzo zaniedbana. Energiczny i zdolny kapłan dość szybko uporządkował sprawy parafialne. Biskup zatwierdzając Księdza Mroczkowskiego na proboszcza nakazuje utrzymanie przy pomocy parafian szkoły. Jak wynika z późniejszych wiadomości, opłata miesięczna od dziecka wynosiła 1zł.p.. Szkoła mieściła się w domu, w którym mieszkał organista. Dzieci, uczęszczajace do szkoły miały obowiązek co dzień uczestniczyć we Mszy św. oraz raz w miesiącu przystępować do sakramentu pokuty i pojednania. Ze względu na to, że kościół parafialny nie posiadał jeszcze formalnej erekcji oraz uregulowanej fundacji, właściciel Biłgoraja Marcin Leopold Szczuka dał tymczasową dyspozycję dla kościoła biłgorajskiego dnia 30 VIII 1726 roku. Diecyzję zatwierdził następny dziedzic miasta Eustachy Potocki w 1747 roku, a w 1781 r. jego następca Jan Potocki. W tym też właśnie roku dnia 23 marca została ona zapisana do akt grodzkich lubelskich jako erekcja parafii. Jednym z podstawowych zadań, jakie stawiało przed sobą chrześcijaństwo od początku swego istnienia było szerzenie miłosierdzia. Jedna z form pracy charytatywnej Kościoła było między innymi prowadzenie szpitali. Pierwotnie szpitale stanowiły domy opieki dla starców i kalek. Również i w parafii biłgorajskiej za czasów probostwa księdza Mroczkowskiego działał szpital dla ubogich. Pierwszą wzmiankę na ten temat zawiera wizytacja z 1723 roku. Stwierdza ona, że istnieje drewniany szpital, w którym jest czterech ubogich. Prawdopodobnie na samym początku szpitalem opiekował się proboszcz, a od 1741 roku, to jest od chwili utworzenia Bractwa Trójcy Świętej, opiekę nad nim sprawował prebendarz. Warto w tym momencie poznać samą działalność Bractwa, bez którego szpital, jak też samo życie religijne parafii, nie byłoby takie prężne. Bractwo to zostało erygowane 25 października 1741 roku. Aby zapewnić stałą opiekę duszpasterską w roku 1748 Ksiądz Mroczkowski za zgodą biskupa erygował prebendę Bractwa Trójcy Świętej. Głó wnym celem działalności bractwa był rozwój i pogłębienie życia religijnego parafian oraz pomoc proboszczowi przy obowiązkach duszpasterskich. Pierwszym prebendarzem został Ksiądz Andrzej Szejdowski, jego następcą został prawdopodobnie Sebastian Szczórkowski, a następnie funkcję tę pełnili kolejno: Piotr Żeleziński, Franciszek Błaczucki i Stanisław Dyrylewicz. Wizytacja z 1717 roku podaje, że do parafii należały: Biłgoraj oraz wioski: Gromada, Dobra Wola, Tereszpol, Sól i Dąbrowica. Z tego zestawienia wynika, że obszar parafii był dość obszerny, jednakże wizytacja z 1728 roku jasno nam ukazuje, że zasięg parafii został znacznie zmniejszony. Do parafii należały wówczas: Biłgoraj oraz wioski: Dobra Wola, Gromada i Dyle. W późniejszym okresie do parafii dołączona zostaje wieś Rapy. Wizytacja z 1750wymienia Biłgoraj oraz wioski: Gromada, Rapy, Dobra Wola i Dyle. Późniejsze informacje pozwalaja stwierdzić, że po roku 1750 obszar parafii coraz bardziej się poszerzał. 25 października 1777 roku biskup pomocniczy i wikariusz generalny chełmski rozesłał do proboszczów parafii przygranicznych ankietę, w której trzeba było dać odpowiedź jakie wsie i miejscowości w zaborze austriackim należą do parafii w Polsce i odwrotnie. Jak wynika z ankiety wypełnionej przez ówczesnego proboszcza ks. Andrzeja Głazińskiego, od parafii odłączono wsie: Majdan Księżpolski, Lipowiec, Brodziaki, Dereźnię i Wolaniny. Około 1787 roku w granicach parafii znajdowały się Biłgoraj oraz wioski: Gromada, Rapy, Ignatówka, Kajetanówka, Dyle, Dobra Wola i Bojary. Po śmierci ks. Mroczkowskiego w 1764 roku jego miejsce zajął ks. Maciej Sosnowski, który kierował parafią do 1773 roku. Następnym proboszczem był ks. Andrzej Głaziński. Po jego śmierci w 1786 roku na stanowisko powołany został poprzedni prepozyta szpitala oraz prebendarza Bractwa Św. Trójcy, ks. Łukasz Błazucki. Stosunkowo duża liczba kapłanów przebywających w Biłgoraju, m.in. proboszcz, od 1765 roku wikary, prebendarz bractwa oraz wiele innych osób związanych z działalnością kulturalną, jak na przykład organista czy rektor szkoły parafialnej, czyniła z jurydyki plebańskiej ośrodek życia kulturalnego. Parafia posiadała ponadto liczny księgozbiór, który w 1793 roku liczył 32 tomy. Biłgoraj z każdym rokiem stawał się coraz bardziej atrakcyjnym ośrodkiem miejskim, w którym przybywało coraz to więcej mieszkańców. Z danych pochodzących z 1778 roku można przypuszczać, że do miasta przybywało wielu katolików obrządku łacińskiego. W roku tym liczba katolików wynosiła 1758 osób. Po roku 1794 granice parafii ponownie uległy zmianie. Spis dokonany w 1797 roku dokonany spis wymienia: Biłgoraj, Gromadę, Ignatówkę, Kajetanówkę, Dyle, Bojary, Różanówkę, Dobrą Wolę i Rapy. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że takie terytorium bez większych zmian przetrwało do 1801 roku. Również w tym czasie, a więc w latach 1799 - 1801, nastąpił nowy podział diecezji i parafia znalazła się w archidiakonacie i oficjałacie lubelskim, zaś w dekanacie urzędowskim 23 IX 1805 roku w porozumieniu z rządem austriackim papież Pius VII zniósł diecezję chełmską i powołał do życia diecezję lubelską. 30 VI 1818 roku bullą "Ex imposita" zatwierdził metropolię warszawską, w skład której weszła także diecezja lubelska. W tym samym roku doszło do podziału diecezji lubelskiej na 12 dekanatów. Parafia Biłgoraj weszła w skład dekanatu tarnogrodzkiego. W 1824 roku, kiedy probostwo w parafii obejmował ks. Bartłomiej Antoni Płaczkiewicz, prowincjał dominikanów, Ojciec Kostecki zatwierdził dla kościoła w Biłgoraju Bractwo Różańcowe Najsłodszego Imienia Jezus i Maryi. W pierwszym roku swego istnienia posiadało ono 400 członków. Na temat działalności tego bractwa nie zachowały się informacje. Wiadomo tylko, że bractwo przetrwało do 1939 roku. Aby parafia funkcjonowała prawidłowo, a co za tym idzie rozwijała się, bardzo ważną rzeczą jest uposażenie. Uposażenie było różne co do formy i wielkości. Już na samym początku istnienia parafii obywatele Biłgoraja płacili po sześć groszy od każdego ogrodu, Żydzi zaś trzydzieści złotych polskich rocznie. Wioska Gromada z każdego półćwiartka także po sześć groszy, wsie Dobra Wola i Rapy po jednym groszu od sznura. Wszystkie cechy, jakie funkcjonowały wówczas w Biłgoraju, miały oddawać regularnie wosk oraz dbać o to, aby w kościele zawsze było światło. Natomiast wszystkie procenty miały być uregulowane w czasie późniejszym. Uposażenie to przyczyniło się do prężnego rozwoju i zaspokojenia bieżących potrzeb parafii. W pierwszej połowie XIX wieku proboszczowie obsiewali 27 mórg, a oprócz tego mieli 220 zł. p. czynszu. W kwestii demograficznej w tym okresie warto prześledzić skład wyznaniowy mieszkańców miasta, których obejmowała parafia. Dokładne dane dotyczące struktury wyznaniowej i narodowościowej ludności przyniósł opis miasta z 1860 roku. Na ogólną liczbę 5434 mieszkańców ludność katolicka wynosiła 2985 osób, czyli 54, 9 %, ludność żydowska 2070 osób czyli 38,2 % oraz grekokatolicy 379 osób - 6,9 %. Dla parafii pojawiło się zupełnie nowe zagrożenie spowodowane tym, że w mieście szybciej przybywało ludności żydowskiej aniżeli ludności katolickiej. Już w 1899 roku na 8953 mieszkańców Biłgoraja 4395 (49,1%) to ludność katolicka, 3810 (42,5%) to Żydzi i wreście 750 (8,4%) reprezentowało wyznanie prawosławne, byli to miejscowi urzędnicy carscy.

W drugiej połowie XIX wieku w całym Królestwie Polskim przeprowadzono wiele redukcji i reorganizacji sieci administracyjnej, także kościelnej. W Diecezji Lubelskiej w 1867 roku również doszło do redukcji i z 14 dekanatów utworzono 10, w tym kilka nowych. Oprócz nowo powstałych dekanatów w Puławach, Janowie Lubelskim i Tomaszowie Lubelskim powstaje również dekanat w Biłgoraju. Dekanat ten składał się z 9 parafii: Biłgoraj, Górecko, Huta Krzeszowska, Józefów Ordynacki, Krzeszów, Łukowa, Potok Ordynacki, Puszcza Solska i Tarnogród. Najprawdopodobniej wraz z powstaniem dekanatu biłgorajskiego zmianom uległy granice parafii. Albowiem spis miejscowości należących do parafii z 1870 roku wymienia: Biłgoraj, Dyle, Gromadę, Różnówkę, Swiobodę, Kajetanówkę, Ignatówkę, Bojary, Wolę Małą i Dużą, a także Majdan Gromadzki. Rok później obszar parafii ponownie uległ zmianie, gdyż do parafii zostały dołączone kolejne miejscowości: Edwardówka, Cyncynopol, Rapy Dylańskie, Rapy Bojarskie i Zacisze. Na przestrzeni kolejnych lat granice parafii nie uległy większym zmianom. Jedynie w międzyczasie przyłączono do parafii wioskę Żembrów. W 1883 roku jest ona wymieniona w spisie miejscowości należących do parafii. W roku 1865 ukazem carskim cały majątek kościołów został zabrany. Mocą tego ukazu proboszczowie nie mogli posiadać więcej niż sześć mórg, wliczając w to grunty zajęte przez budynki parafialne i kościół. 27 VI 1866 roku zabrano parafii 27 mórg i 135 prętów ziemi, która znajdowała się w trzech działkach. Natomiast między rokiem 1878 - 80 odebrano parafii dom kościelny i zamieniono go na przytułek dla starców. W 1903 roku staraniem nowo mianowanego proboszcza ks. Czesława Koziołkiewicza zauważa się duży rozwój aktywności parafii w dziedzinie pogłębiania życia religijnego wspólnoty parafialnej. W trudnych dla kraju i parafian latach był inicjatorem wielu akcji charytatywnych. W 1926 roku odbyła się kanoniczna erekcja Zgromadzenia Trzeciego Zakonu Świętego Franciszka przy parafii Biłgoraj. Dyrektorem został ksiądz proboszcz Czesław Koziołkiewicz. W dniu erekcji zgromadzenie liczyło 23 członków. Zgromadzenie organizowało zebranie raz w miesiącu. Członkowie tego zgromadzenia zajmowali się działalnością charytatywną oraz nauczaniem dzieci zasad wiary i katechizmu. Uczestniczyli oni co roku w rekolekcjach organizowanych dla tercjarzy w Radecznicy. Co pewien okres odbywała się wizytacja generalna gminy, przeprowadzona przez Ojca gwardiana bernardynów. W roku 1928 dokonano poświecenia chorągwi tercjarskiej, którą zakupiono ze składek członków. W miesięcznych naukach głoszonych do członków gminy dyrektor ks. Koziołkiewicz zachęcał do: prenumeraty czasopism katolickich, wspierania modlitewnego i materialnego misji katolickich. Kładł duży nacisk na urobienie duchowe członków gminy zachęcając ich do częstej spowiedzi i Komunii św. Oprócz tego zachęcał do uczestnictwa w nabożeństwach majowych, czerwcowych, październikowych oraz do udziału w pielgrzymkach. W tych samych latach w parafii powstaje Stowarzyszenie Żywego Różańca. Członkowie tego stowarzyszenia byli zorganizowani w następujący sposób: mężczyźni, matki, kawalerowie i panny; zostali oni podzieleni na grupy po 15 osób w każdym kółku. Na czele każdego kółka stali: dla mężczyzn - zelator, dla kobiet - zelatorka. Ich zadaniem było czuwanie nad stanem duchowym i moralnym kółka. Uroczyste zebrania odbywały się w kościele raz w miesiącu. Treścią tych zebrań były nauki katechizmowe, nauki o różańcu i zachęty do akcji katolickiej. W 1931 roku Stowarzyszenie liczyło 80 kółek Żywego Różańca a należało do nich 1260 osób. W latach 1931 - 1939 swoim działaniem na terenie parafii odznaczyło się Towarzystwo Miłosierdzia Chrześcijańskiego Imienia Świętego Wincentego a' Paulo. Samej genezy powstania Towarzystwa należy szukać w trudnej sytuacji gospodarczej panującej w latach trzydziestych, szerzącej się nędzy u wielu rodzin i podejmowanych wówczas próbach załagodzenia temu stanowi rzeczy. Episkopat jak również Akcja Katolicka wydały odezwy i apele, aby wedle swoich możliwości pomagać ludziom ubogim i zapobiegać dalszemu upadkowi kraju. W parafii biłgorajskiej zebranie założycielskie tego Towarzystwa odbyło się 25 IX 1931 roku. Inicjatorem powstania Towarzystwa był ksiądz proboszcz Czesław Koziołkiewicz. Ustalono również, że magazynowanie darów będzie odbywać się w domu parafialnym oraz podjęto decyzję o zorganizowaniu kuchni dla najbiedniejszych. 26 IX 1931 roku powołano do życia sekcję propagandową i informacyjną. Na początku swojej działalności Towarzystwo liczyło 80 członków. Ustalono, że w kościele zostanie wystawiona puszka przeznaczona na ofiary dla biednych. W grudniu 1931 roku uchwalono, że na święta Bożego Narodzenia najbiedniejsze rodziny otrzymają cukier i kwity opłatowe. Od grudnia 1931 roku do 15 V 1932 roku z pomocy Towarzystwa skorzystały 104 rodziny. Rozdano 628 kg mąki, 66 kg słoniny, 33 kg cukru i 150 m3 drzewa. Ponadto od stycznia do maja 1932 roku około 10 osób codziennie korzystało z obiadów ufundowanych przez Towarzystwo. 15 I 1933 roku, na zebraniu członków, proboszcz wygłosił referat, w którym położył duży nacisk na praktyczne możliwości przychodzenia biednym z pomocą, poprzez gromadzenie zbytecznych ubrań, bielizny i żywności. Sprawozdanie z działalności Towarzystwa za okres od 1918 - do stycznia 1933 roku wykazało, że działalność z powodu ciężkiej sytuacji ludności musiała się skupić na dożywianiu ubogich. W tym okresie udzielono świadczeń na sumę 2020 złotych. Na zebraniu 2 II 1936 roku zapadła decyzja o utworzeniu specjalnej sekcji, która docierałaby do najbardziej potrzebujących, a także postanowiono otoczyć większą opieką te dzieci, które nie uczęszczaja do szkoły z powodu braku butów i palt. Zapadła również decyzja o wynajdywaniu pracy dla bezrobotnych. Oprócz wyżej wymienionych organizacji na terenie parafii w latach 1903 - 1938 działają jeszcze inne organizacje, o których są jedynie wzmianki. W parafii bardzo prężnie działa Stowarzyszenie Miłosierdzia Chrześcijańskiego "Caritas", Sodalicja Mariańska dziewcząt i chłopców przy kościele rektoralnym, Papieskie Dzieło Rozkrzewiania Wiary oraz parafialny oddział Akcji Katolickiej, w skład którego wchodziły: Katolickie Stowarzyszenie Mężów, Kobiet i Młodzieży Żeńskiej. Członkowie wszystkich organizacji religijnych działających na terenie parafii prowadzili głębokie życie religijne. Korzystali z biblioteki parafialnej oraz prowadzili prenumeratę wielu pism katolickich. W roku 1907 do parafii biłgorajskiej zostały przyłączone nowe miejscowości: Korytków Duży, który został odłączony od parafii Goraj oraz Hedwiżyn, odłączony od parafii Górecko. Dwanaście lat później w 1919 roku do parafii przyłączono kolejne wioski: Andrzejówkę i Wolaniny odłaczone od parafii Puszcza Solska, a także Ratwicę odłączono od parafii Górecko.
W roku 1923 w granicach parafii były: miasto Biłgoraj oraz wioski: Andrzejówka, Bojary, Cencynopol, Edwardówka, Gromada, Hedwiżyn, Ignatówka, Kajetanówka, Kociołki, Korytków Duży, Majdan Gromadzki, Rapy Bojarskie, Rapy Dylańskie, Różnówka, Ratwica, Wola Mała i Duża oraz Wolaniny. Dane o stanie ludnościowym w parafii z roku 1919 wskazują na bardzo duży spadek ludności. Przyczyny takiego stanu rzeczy należy doszukiwać się w działaniach wojennych pierwszej wojny światowej, jak w ogólnym upadku miasta w tym okresie. Ogólna liczba mieszkańców Biłgoraja w 1921 roku sięgała zaledwie 5603 osoby, natomiast w roku 1913 miasto liczyło 11 tysięcy osób. Lata następne to gwałtowny wzrost liczby mieszkańców miasta. W roku 1939 miasto liczyło 3175 katolików. Jeszcze w tym samym roku, po wybuchu drugiej wojny światowej miasto poniosło duże straty w ludziach. 11 IX 1939 r. miasto zostaje spalone - a co za tym idzie - parafianie tracą swój kościół.
Straty są jeszcze bardziej znaczne po utracie w 1940 roku ks. Józefa Chmielewskiego i ks. Jana Samoleja, rektora kościoła św. Jerzego, którzy wraz z grupą inteligencji zostali aresztowani przez gestapo, a później wywiezieni do obozu w Dachau. W początkowym okresie okupacji nabożeństwa i posługi religijne odbywały się w kościółku p. w. Św. Jerzego. Jednakże w 1941 roku, z inspiracji nacjonalistów i faszystów ukraińskich, świątynia ta z polecenia kreishauptmanna została odebrana katolikom i przemianowano ją na cerkiew prawosławną. Wówczas nabożeństwa były odprawiane, po usunięciu gruzów, w ruinach spalonego kościoła parafialnego, który wysiłkiem księdza proboszcza Czesława Koziołkiewicza i wiernych w latach 1942 - 1944 pokryty został dachem. Pomimo stosowanych prze Niemców represji, Kościół Rzymskokatolicki odegrał, podobnie jak w całym okupowanym kraju, tak i w parafii biłgorajskiej, bardzo dużą rolę w walce o narodowe przetrwanie. Na obszarze GG stanowił on instytucję publiczną legalnie działającą, dysponującą własną organizacją i, co najważniejsze, patriotycznym duchowieństwem.